Ο Ζακχαίος ως παράδειγμα μετανοίας

Ο Ιησούς και ο Ζακχαίος, φ. 219, κώδ. 9, Τετραευάγγελο· Ιστορική Βιβλιοθήκη Γυμνασίου Μυτιλήνης, νυν Πειραματικού ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου. [Το εν λόγω χφ., ανήκε στη βιβλιοθήκη του λόγιου Μητροπολίτη Μυτιλήνης Μελέτιου Φωτίου (1839 – 1843 και 1858 – 1867). Πρόκειται για ένα από τα πλουσιότερα εικονογραφημένα βυζαντινά χειρόγραφα του ευαγγελικού κειμένου. Ανήκει στη λεγόμενη Ομάδα της Νικαίας (13^ο αιώνας). Περισσότερα: εδώ].  

«Ο Ζακχαίος. Ήταν τελώνης και ζούσε μέσα στην αδικία, διότι εισέπραττε φόρους βαρύτερους από το νόμιμο και ένα μέρος το κατακρατούσε. Όταν άκουσε για τον Χριστό, έτρεξε να Τον συναντήση και αξιώθηκε να Τον φιλοξενήση. Συγκινημένος τότε από την θεία αγάπη, ολοκλήρωσε την μετάνοιά του με την αποκατάσταση των αδικιών που είχε διαπράξει. Και ο Χριστός βεβαίωσε ότι σήμερον σωτηρία τω οίκω τούτω εγένετο».

Ιερομονάχου ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ. (2004). Το Μυστήριον της Μετανοίας. Άγιον Όρος: Ιερόν Κουτλουμουσιανόν Κελλίον Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, σ. 38· [τηρήθηκε η ορθογραφία του συγγραφέα].

Από την Αρχαιότητα διαμέσου του Βυζαντίου στον Νέο Ελληνισμό, αδιάσπαστη η Ρητορική Τέχνη

Ανακομιδή των ιερών λειψάνων του Ιωάννου του Χρυσοστόμου στο ναό Αγίων Αποστόλων Κωνσταντινουπόλεως· Μηνολόγιο Βασιλείου Β', κώδικας vat. Gr. 1613, Βατικανή Βιβλιοθήκη.

Με αφορμή τη σημερινή εορτή της ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, ένα σημαντικότατο βιβλίο… 

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥΛΗΣ. (2009). Λόγοι στην ανακομιδή των λειψάνων του Ιωάννου του Χρυσοστόμου: Συμβολή στη μελέτη της ταφικής επιδεικτικής ρητορικής των βυζαντινών. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών ΑΠΘ· [και εδώ].

Ο πανελλήνιος ήρωας Φωτεινός

«Τον έζωσαν τα κύματα κ' έβραζε γύρα - γύρα

μελανιασμένη, ακράτητη η ανθρώπινη πλημμύρα, 
σαν να `θε να τον καταπιεί. Απάνου του εχτυπούσαν
φοβέρες και περίγελα. Εγρούζανε, αλυχτούσαν
οι σκύλοι μες στα πόδια του, και αιμάτωναν το δόντι
εις τη σκληρή τη σάρκα του. Και συριγμοί και βρόντοι
σαν να `βραν αγριογούρουνο που μέσ’ απ’ τη μονιά του
δεν ήθελε να πεταχτεί. Τ’ άχαρο φόρεμά του
ρεύει κομμάτια καταγής. Τ’ άλογα χλιμιτούσαν
κι απάνου στ’ άσπρα του μαλλιά βραστούς αφρούς σκορπούσαν
και δέρναν με τη γλώσσα τους το χαλινό στο στόμα
και φρύμαζάνε κ' έσκαφταν του χωραφιού το χώμα.
    Έμεν’ ο Γέροντας βουβός. Το φλογερό του μάτι
έγινε μόνο της ψυχής απόκρυφο παλάτι, 
κι εκείθ’ αστράφτει όλ’ η φωτιά που καίει τα σωθικά του.
Λες κι έβλεπες το Γένος του, μ’ όλη τη δυστυχιά του, 
τη φτώχεια, τα γεράματα, την καταφρόνεσή του, 
ολόρθο ν’ αντρειεύεται και με τη δύναμή του
τη μαγική, την άμετρη, γυμνό, κατακομμένο,
να δείχνει πάντ’ ανίκητο το μέτωπο στον Ξένο».

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ. (1988). Φωτεινός. Γ. Π. Σαββίδης (επιμέλεια). Αθήνα: Ερμής, σ. 75.

«Χρυσοκέντητη» Βάπτιση

Η Βάπτιση του Χριστού. Επιμάνικιο (δεύτερο μισό 18^ου αιώνα). 

Προέρχεται από εργαστήριο της Κωνσταντινουπόλεως. 

Το εικονογραφικό θέμα περιλαμβάνει ελάχιστο χώρο στη μέση του αμφίου, 

ενώ όλη η άλλη επιφάνεια καλύπτεται από ανθικό διάκοσμο. 

Δίδυμα άνθη σκεπάζουν το επάνω και το κάτω μέρος του αμφίου, 

και οι κλώνοι τους φαίνεται να σχηματίζουν ένα είδος δικέφαλου αετού. 

Στα πλάγια, τα άνθη ακολουθούν μια σπειροειδή γραμμή. 

[ΜΑΡΙΑ ΘΕΟΧΑΡΗ. (1991). «Χρυσοκέντητα άμφια», 

στο: Σιμωνόπετρα: Άγιον Όρος. 

Αθήνα: Ελληνική Τράπεζα Βιομηχανικής Αναπτύξεως, σσ. 208-209, αρ. 142].

«...δι’ ου ημείς την ρέουσαν του βίου διαπερώμεν διάβασιν»

Η Βάπτιση του Χριστού. Φώτης Κόντογλου· Τοιχογραφία στον Άγιο Νικόλαο Αχαρνών.

«Στα πόδια του Κυρίου, στα νερά του Ιορδάνη, η εικόνα δείχνει δύο μικρές ανθρώπινες μορφές, εικονογράφηση των παλαιοδιαθηκικών κειμένων που αποτελούν μέρος της ακολουθίας: “τι σοι έστι, θάλασσα ότι έφυγες, και συ Ιορδάνη, ότι εστράφης εις τα οπίσω” (Ψαλμ. 113, 5). Το τροπάριο (ήχος Δ΄) εξηγεί: “Απεστρέφετο ποτέ, ο Ιορδάνης ποταμός, τη μηλωτή Ελισσαιέ, αναληφθέντος Ηλιού και διηρείτο τα ύδατα ένθεν και ένθεν· και γέγονεν αυτώ ξηρά οδός ή υγρά εις τύπον αληθώς του Βαπτίσματος, δι’ ου ημείς την ρέουσαν του βίου διαπερώμεν διάβασιν”. Εικόνα συμβολική που μιλά για την μετάνοια ακόμη αόρατη της κοσμικής φύσεως, της μεταστροφής της οντολογίας της. Η ευλογία της υδρόβιας φύσεως, αγιάζει την ίδια αρχή της επίγειας ζωής. Γι’ αυτό, μετά τη Θεία Λειτουργία γίνεται ο Μεγάλος Αγιασμός των υδάτων (ενός ποταμού, μιας πηγής ή εντελώς απλά ενός δοχείου τοποθετημένου μέσα στην Εκκλησία)».

ΠΑΥΛΟΣ ΕΥΔΟΚΙΜΩΦ. (1980). Η τέχνη της εικόνας: Θεολογία της ωραιότητος, μτφρ. Κωνσταντίνος Χαραλαμπίδης. Θεσσαλονίκη: Πουρναρά, σ. 221.

«Προς τούτον λοιπόν τον Ιωάννην, τον κηρύσσοντα και βαπτίζοντα βάπτισμα μετανοίας., προσήλθεν ο Χριστός ως άνθρωπος και εβαπτίσθη, θέλων να δώση το παράδειγμα»· Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Η Βάπτιση του Χριστού. Μηνολόγιο του Βασιλείου Β΄, τέλη 10^ου – αρχές 11^ου αιώνα· 36Χ28 εκ. Bibliotheca Vaticana, Ρώμη, [στο: ΤΖΩΝ ΛΟΟΥΝΤΕΝ. (1999). Πρώιμη Χριστιανική & Βυζαντινή Τέχνη, μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Αθήνα: Καστανιώτης, σ. 272].

Ο άγιος της δράσης και δεινός διανοητής Μέγας Βασίλειος

Ο Μέγας Βασίλειος. Κεντρική Ρωσία. Πρώτο μισό του 16^ου αιώνα. Τέμπερα σε ξύλο με προετοιμασία γύψου, 101Χ44 εκ. Προέρχεται από το χωριό Μάρκοβο του Ροστόφ, στην περιοχή του Γιαροσλάβλ., [στο: Η Παλαιορωσική Τέχνη στη Συλλογή του Μουσείου Αντρέι Ρουμπλιόφ (15^ος – 19^ος αιώνας). (1988). Αθήνα. Βυζαντινό Μουσείο, σ. 27, αρ. 23].