«Τι δηλοί ο μύθος;»

«Τι δηλοί ο μύθος; Θ’ απαντήσω. Πρώτον· εμπιστοσύνη στο φωτάκι· που παρακάμπτει με άλματα τις εγκεφαλικές διεργασίες και πιάνει με την πρώτη αυτά που ο μελετητής χρειάζεται χρόνια για να ξεκαθαρίσει μέσα του και να τα κατατάξει. Δεύτερον· ότι η αγάπη προς την ύλη δεν έχει καμιά σχέση με την υλιστική αντίληψη της ζωής. Και τρίτον· ότι αυτό που εννοούσαν οι προπάτορές μας όταν έλεγαν “καθένας όπως νιώθει” εξακολουθεί να ισχύει, έστω και αν οδηγεί μερικές φορές σ’ έναν φ α ι ν ο μ ε ν ι κ ά (επιμένω στον όρο) απαράδεκτο παραλογισμό. Έτσι είναι. Καθένας όπως νιώθει, όπως αισθάνεται».

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ. (1990). Ιδιωτική Οδός. Αθήνα: Ύψιλον, σσ. 23-24.

«Το Μπαλουκλί (Τα ψάρια της Ζωοδόχου Πηγής)»

Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
        την Πόλη την μεγάλη.
Σαράντα μέρες έκαμεν ο 'γούμενος το ψάρι
        στα χείλη του να βάλη.

Απ' τες σαράντα κι ύστερα, πεθύμησε να φάγη
        τηγανισμένο ψάρι.
– Αν μας φυλάγ' η Παναγιά καθώς μας'ε φυλάγει,
        την Πόλη ποιος θα πάρη;

Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό, τρία ψαράκια πιάνει, 
        – Θεός να τα βλογήση!
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ' αργυρό τηγάνι,
        για να τα τηγανίση.

Τα τηγανίζ' από την μια, και πά' να τα γυρίση
        κι από το άλλο μέρος.
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση,
        και τάχασεν ο γέρος!

– Μην τηγανίζης, γέροντα, και μόσχισε το ψάρι
        στην Πόλη την μεγάλη!
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν πάρει,
        μας κόβουν το κεφάλι!

– Στην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού ποδάρια!
        Με φαίνεται σαν ψεύμα!
Μ' αν είν' αλήθεια το κακό, να σηκωθούν τα ψάρια
        να πέσουν μες στο ρεύμα!

Ακόμ' ο λόγος βάσταγε, τα ψάρι' απ' το τηγάνι,
        την μια μεριά ψημένα,
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την λεκάνη,
        γερά, ζωντανεμένα.

Ακόμ' ως τώρα πλέουνε, κόκκιν' από το μέρος,
        όπου τα είχε ψήσει.
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν' αναστηθή κι ο γέρος
        να τ' αποτηγανίση».

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΙΖΥΗΝΟΣ. (1916). «Το Μπαλουκλί (Τα ψάρια της Ζωοδόχου Πηγής)», 

στο: Τα Ποιήματα: Μετά προλόγου Ιωάννου Ζερβού.

Αθήνα: Φέξης, σσ. 31-32.

ΣΧΟΛΙΟ: Η πλούσια βιβλιογραφία που υπάρχει γύρω από την προσωπικότητα και το έργο του Γεωργίου Βιζυηνού – ενδεικτικά αναφέρω την ωραία μελέτη του Βαγγέλη Αθανασόπουλου. (1996). Οι μύθοι της ζωής και του έργου του Γ. Βιζυηνού, Αθήνα: Καρδαμίτσα – καταδεικνύουν ότι ο Θρακιώτης λογοτέχνης γνώριζε πολύ καλά την εκκλησιαστική γλώσσα και παράδοση. Το ζύμωμα αυτό άρχισε από τα παιδικά του χρόνια και τελείωσε απότομα, όταν ο Βιζυηνός έγκλειστος στο Δρομοκαΐτειο Ψυχιατρείο, πέθανε σε ηλικία 47 ετών. Αθανάσιος Ι. Καλαμάτας.  

Το Αγίασμα στην Ι. Μ. Ζωοδόχου Πηγής του Μπαλουκλή· Κωνσταντινούπολη.

Η Ανάσταση του Χριστού του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Η εικόνα ανήκει στον ιερό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μακρινίτσας. Ο Μυτιληνιός ναΐφ - ζωγράφος τη ζωγράφισε στα 1911, όταν βρισκόταν στο Πήλιο. Αν και η σύνθεση, καθώς φαίνεται, ακολουθεί τα δυτικά πρότυπα απόδοσης της Ανάστασης του Χριστού, έχει ενδιαφέρον γιατί φανερώνει πως ο ζωγράφος σε πολλά έργα του ενώ δεν δέχθηκε ξένες επιδράσεις, τελικά, υιοθέτησε τεχνικές της δυτικής ζωγραφικής, τις οποίες και προσάρμοσε στη δική του «ανάλαφρη» ζωγραφική τέχνη του. Η εικόνα παριστάνει τον Χριστό να αναδύεται από τον τάφο μέσα σε μια εκτυφλωτική λάμψη. Τα γαλάζια σύννεφα μέσα από τα οποία προβάλλει ο ημίγυμνος και με ανοιχτά χέρια Αναστημένος Χριστός, ο οποίος στο αριστερό του χέρι κρατά το Σταυρό και με το δεξί του ευλογεί, καταδεικνύουν μια δυνατή σύνθεση και μια κορυφαία στιγμή της καλλιτεχνικής δημιουργίας του λαϊκού - ναΐφ ζωγράφου. Οι δύο γυναίκες, στη δεξιά πλευρά της εικόνας, προφανώς είναι οι μυροφόρες μαθήτριες του Χριστού, που κοιτάζουν εκστατικές τον καθισμένο άγγελο πάνω στον άδειο τάφο, αλλά και η παρουσία των έντρομων Ρωμαίων στρατιωτών, στο κάτω μέρος της εικόνας, φανερώνουν την καλή γνώση του ευαγγελικού κειμένου που είχε ο Θεόφιλος. Αναμφίβολα, ετούτος ο ναϊβισμός του Θεόφιλου, παρακάμπτει κάθε ορθολογιστική διάθεση, μέσω της ζωγραφικής του, να ερμηνεύσει το γεγονός της Ανάστασης του Χριστού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

Παλιούρας, Δημήτριος. Καραθάνου - Ζαρλή, Μηίτσα. Γκέκος, Γεώργιος. (Ημερολόγιο 2019). Θεόφιλος Χατζημιχαήλ στο Βόλο και στο Πήλιο. Βόλος: Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών,  σσ. 19-20.